Deze meer dan 100-jarige havenpier, schuin tegenover de voormalige graansilo, heeft inmiddels een heel ander aanzien; de loodsen zijn gesloopt en van de kop in het IJ resten alleen de heipalen. Weinig mensen weten van de voormalige functie van dit havenhoofd, dat decennialang dienst deed als aanlegsteiger voor bezoekende toeristenschepen en oorlogsbodems. Het Stenen Hoofd was oorspronkelijk bedoeld om de Rotterdamse Holland-Amerika Lijn aan Amsterdam te binden.
Het Stenen Hoofd III, Amsterdam, 114 x 150 cm, ook beschikbaar als Parool editie
Hans Wilschuts presentatie Het Stenen Hoofd is t/m 12 december te zien bij We Like Art, Leliëndaalstraat 4. Open op dinsdag en donderdag van 11.00 tot 17.00 uur en op zondag van 13.00 tot 17.00 uur. Altijd fijn als je van tevoren laat weten dat je langs komt.
Bij de presentatie van de monumentale foto’s van het Stenen Hoofd verschijnt een speciale aanbieding voor de lezers van Parool, voor meer informatie zie de PS van zaterdag 13 november (PDF).
Hans Wilschut (1966, Ridderkerk) fotografeert industriële en stedelijke landschappen – bij voorkeur ’s avonds en ’s nachts. Door gebruik te maken van lange sluitertijden ontstaat er vaak een wonderlijk buitenaards licht op zijn foto’s. Deze plassen licht, de afwezigheid van mensen, de ontregelende camerastandpunten geven zijn foto’s een onthechte en romantische lading. De universele moderne stad, van Lagos tot Amsterdam; losgezongen van haar bewoners en gebruikers.
Hans Wilschut bekijkt zijn presentatie Het Stenen Hoofd bij We Like Art
We vroegen Hans Wilschut naar zijn werk en de serie het Stenen Hoofd.
Jij maakt veel werk op locatie waarvoor je vaak naar het buitenland reist, hoe heb je de afgelopen 2 jaar ervaren?
Al heb ik de laatste vier jaar een aantal projecten gedaan binnen het Nederlandse landschap werk ik al ruim 20 jaar aan een oeuvre over megalopolissen. Het is mijn ijkpunt om steeds weer naar de metropool terug te keren en daarnaast ook het meest urgente thema voor mij. De afgelopen twee jaar werd het allemaal lastiger door de corona pandemie. Waardoor ik vaak op ‘reis’ ging in mijn archief op zoek naar pareltjes die ik over het hoofd kon hebben gezien.
Mijn atelier is sowieso de plek waar ik de helft van de tijd doorbreng. De afgelopen twee jaar heb ik de rust gebruikt voor een onderwerp dat dichterbij lag. De tentoonstelling over het uit de hand gelopen toerisme in het Oostenrijkse Hallstatt in Kunsthal Rotterdam was daar een resultaat van.
Hans Wilschut, Camouflage, Rotterdam (2006)
Kun je omschrijven hoe je aan een nieuw fotoproject begint?
Het kan beginnen met een nieuwsbericht over een urbane situatie, meestal over een gebeurtenis die mij raakt en waar ik het gevoel bij heb er iets aan toe te kunnen voegen. Laten we het ‘na het nieuws’ noemen, een interessant en ongrijpbare gebied. Mijn fotografie en research voeden een behoefte in mij, die de media niet meer nodig acht te verslaan, het is niet langer nieuws.
Hans Wilschut aan het werk op locatie
Kennelijk kan ik mij niet zo goed neerleggen bij deze vluchtigheid en voel ik de noodzaak langer bij iets stil te staan. Zo begint het vaak. Een fotoproject helpt mij dan een eigen tijd te vinden voor onderwerpen die mij en mijn medemens raken. Het is daarbij mijn grootste uitdaging te streven naar projecten die fungeren als sleutelmomenten van de tijd waarin we leven.
Hans Wilschut, Het Stenen Hoofd I, Amsterdam, 114 x 150 cm, ook beschikbaar als Parool editie.
Wist je toen je de eerste foto van Het Stenen Hoofd gemaakt had dat het een serie zou worden? Wat boeide je aan die plek?
De interesse voor Het Stenen Hoofd ontstond al jaren geleden. De omgeving van het Westerdok kende ik uit de tijd dat er nog loodsen stonden en het rangeerterrein er nog lag. Jarenlang was dit onontgonnen gebied en voor mij de leukste route om Amsterdam binnen te rijden. Je kwam langs het IJ en voelde je meteen vrij. Inmiddels is vrijwel de hele omgeving gegentrificeerd, behalve het Stenen Hoofd.
Detail van het Stenen Hoofd III, Hans Wilschut
Dankzij wijlen burgemeester van der Laan is het een plek van vrijheid geworden. Zelfs unieke nestelende zwaluwen bepalen er soms de gang van zaken. Na het maken van de eerste foto raakte ik betoverd door de schoonheid van dit landschap. Het water als natuur en aan weerszijden ervan de stad in transitie in een perfecte balans. Ik vroeg mij af of ik tijd monumentaal kon maken door dit landschap over een langere periode te fotograferen. Het is een serie of scene geworden uitgesmeerd over anderhalf jaar tijd.
Hans Wilschut, Het Stenen Hoofd V, Amsterdam, 45 x 60 cm
Kun je omschrijven hoe je praktisch te werk ging met de Stenen Hoofd reeks?
Het begon met briefjes in brievenbussen, het standpunt moest worden geregeld. Ik had vrij snel geluk, bij een erg aardig stel was ik welkom. Ze hadden een drukbezette agenda, waardoor ik een afspraak ver van te voren moest maken. De luxe om voor bepaalde weersomstandigheden te kiezen had ik dus niet, ik nam het landschap zoals het kwam.
Hans Wilschut, speciale Parool editie met lijst, 35 x 46,6 cm (info)
Het werd een ritueel om aan het einde van een werkdag de trein naar Amsterdam te nemen naar het dak. Het gebouw waar ik op stond heeft een punt en op dat uiterste puntje stond ik steeds, vaak in volle wind. Ik maakte de foto intuïtief, zonder voorbeeld. Het is mooi om nu die kleine verschillen tussen de foto’s te ontdekken. Het ritueel hield op toen mijn gastheren verhuisden en de nieuwe bewoners geen zin hadden in een fotograaf op hun dak.
Hans Wilschut, Context, Brasil, Sao Paulo, 2016
Je bent vaak met meerdere langlopende projecten tegelijk bezig, kun je daar wat over vertellen?
De afgelopen jaren heb ik naast tentoonstellingen een aantal boeken gemaakt over architectuur in verandering. Daarnaast was er de film La Nave over failed architecture in een buitenwijk van Napels. Deze projecten hadden een lange tijdsspanne waardoor ze goed te combineren waren.
Hans Wilschut, Epicentre Beirut 2021
Momenteel werk ik aan een archief over de stad Beiroet. Een jaar na de explosie ben ik er heen gereisd. Ik trof een stad aan in diepe crisis. Er was een groot brandstof- en watertekort. De tankwagens reden af en aan, maar verder was er weinig verkeer. Er waren nauwelijks mensen op straat. Het merendeel van de middenstand had de luiken gesloten. Het leger had zich verschanst tussen de duurste maar gesloten winkels en er stonden betonnen muren omheen. Dichterbij het epicentrum stond ik in het puin. De chaos was daar enorm, maar ook verder af was de architectuur de stille getuige van het trauma.
Portret Hans Wilschut door Johan Nieuwenhuize
Om mijzelf mentaal gezond te houden werk ik parallel aan een project in Denemarken. De gelijkenis tussen Nederland en dit bijna buurland is groot en ik voel mij er thuis. Ik ben begonnen met het fotograferen van boten in zeemanskerken. De nadruk ligt op de architectuur van de kerk en het samenspel met de modelboten. Het is bijna een metafoor voor hoop, die ik nodig heb om het andere project over Beiroet aan te kunnen.
In de studio
Je bent ooit opgeleid tot schilder, heeft dat je werk beïnvloedt?
Opgeleid tot schilder zou ik het niet willen noemen, in mijn academietijd die maar kort duurde had ik wel die ambitie, maar de verf gedroeg zich niet naar wat ik voor mij zag. De stedelijke werkelijkheid werd mijn materiaal.
Hans Wilschut, De Elf Steden, Fries Museum, Leeuwarden
In principe is zoals voor veel kunstenaars mijn doel een kunstwerk te willen maken. Of dat kunstwerk succesvol wordt doet er niet zo toe. In fotografie voel ik mij het beste thuis. Er zijn foto’s die niemand ooit zal zien, ze hebben het niet gehaald tot een tentoonstelling of publicatie. Toch bestaan ze voor mij en dat is genoeg.
Een overeenkomst die ik misschien met een schilder heb is dat een beeld moet kloppen. Ik zou niet kunnen omschrijven wat precies die criteria zijn, maar de foto moet beklijven en voor lange tijd interessant blijven. Al heeft fotografie van alle media traditioneel gezien wel de meest directe relatie tot de werkelijkheid, is het voor mij een medium geworden om die juist te bezingen.
Hans Wilschut, Happy Valley, Hong Kong (2013)
Met de vraag of het zo was als op de foto kan ik dus niet zo veel. Net als een schilder neem ik mijn poëtische vrijheid om de foto naar mijn hand te zetten. Hoe directer de foto is gemaakt hoe beter is wel mijn streven, maar meestal is post productie nodig. In veel van mijn foto’s is perspectief belangrijk, ik maak vaak gebruik van hoogwerkers om tot volledige vrijheid te komen. Het Stenen Hoofd was logischer om vanaf een gebouw te fotograferen, het stond precies op de grens van land en water.
Hans Wilschut, Winery Ahrtal (2021)
Wat zijn je plannen voor de komende tijd?
Ik wil graag nog een hoofdstuk toevoegen aan het project over Hallstatt. Dat is nabij Guanzhou nagebouwd door een Chinees bedrijf. Het lijkt me hilarisch om het nagebouwde sentiment omringd door een Chinese megastad te fotograferen.
Daarnaast zou ik komend jaar terug willen gaan naar Johannesburg. Ik heb er sinds 2008 een aantal keer langere perioden kunnen werken en zou nu graag een film maken over het Central Business District. Het fotoproject ‘The World In One Place’ gaat hieraan vooraf.
Een uitnodiging om een residency te doen bij Nirox in The Cradle of Mankind lijkt mij een fantastische gelegenheid om een periode aan de film te schrijven. Het is dichtbij Johannesburg en desolaat genoeg om te kunnen reflecteren op het onderwerp. Maar ik realiseer mij goed dat de huidige tijd misschien andere plannen met mij heeft.
Hans Wilschut, Het Stenen Hoofd @ We Like Art
Hans Wilschut (Ridderkerk, 1966) legt zich al ruim vijfentwintig jaar toe op fotografie. Zijn oeuvre wordt gedomineerd door op zichzelf staande groot formaat fotowerken: extreem weidse en gedetailleerde landschaps- en stadsgezichten. Met grote aandacht voor het perspectief en zowel bij dag als ’s nachts neemt hij al jaren de mega-city als onderwerp. Hij doet veel vooronderzoek en maakt gebruik van hoogwerkers om totale vrijheid in zijn composities te bereiken.
Zijn werk was te zien in onder meer New York, Parijs, Johannesburg, Shanghai, Bogota, Lagos en Pretoria en in verschillende Nederlandse musea. Hij publiceerde diverse boeken over aan architectuur gerelateerde onderwerpen. Recent won zijn debuut film ‘La Nave’ de Best Art Documentary Award op het Masterdoc festival in Los Angeles. Zijn werk is opgenomen in collecties van Museum Gouda, Nederlands Fotomuseum Rotterdam, Musée d’Elysee Lausanne, Centraal Museum Utrecht, Museum Boijmans Van Beuningen Rotterdam, Fries Museum Leeuwarden en recentelijk het Rijksmuseum Amsterdam.
