Interview en speciale editie – Elly Strik

Wij zijn heel blij dat we hier op We Like Art werk van Elly Strik (1961, Den Haag) kunnen tonen. We zijn al jaren fan van haar werk. Heb je haar werk ooit gezien in bijvoorbeeld De Pont, M HKA of vroeger bij galerie Van Krimpen, Reuten of Loerakker – dan laat het je niet meer los. Ze heeft al jaren geleden haar volledig eigen geluid en beeldtaal gevonden.

1-Elly-Strik-Reina-Sofia-we-like-art

Inrichting van de tentoonstelling ‘Ghosts, Brides and other Companions’ in het Reina Sofia Museum in Madrid 2014

Haar schilderingen en tekeningen – vaak op vellen papier van monumentaal formaat – zijn indringend en raadselachtig. De milde vaak gedempte kleuren doen in de verte denken aan Morandi maar we vermoeden ook een fluisterverbond met Goya en Odilon Redon. In haar nieuwe werk deinst ze niet terug voor het gebruik van felle kleuren, waardoor ze haar intentie verhoogt.

De concentratie in haar werk is enorm, je voelt dat als kijker – de kunstwerken dwingen je langdurige aandacht af. De gemaskerde gezichten en figuren in haar werk kijken je aan – maar ook dwars door je heen. Elly Strik werkt met grafiet, kleurpotlood, pigment, olieverf en lakverf. De grote tekeningen, van ongeveer twee op drie meter, omsluiten je als kijker. Haar portretten zijn portretten in de breedste zin van het woord, ze sleuren je heel overtuigend mee in een gemoedstoestand.

Heel bijzonder dat we van Elly Strik 2 edities en een origineel werk kunnen tonen, Elly vertelt er alles over in het interview dat we met haar maakten. Ook vertelt ze over haar werk, haar atelier in Brussel, haar solo in het Reina Sofia Museum afgelopen jaar en haar prominente bijdrage aan de internationale tekeningententoonstelling in het SMAK in Gent: The Bottom Line.

2-Elly-Strik-Reina-Sofia-we-like-art

Zaalzicht van de tentoonstelling ‘Ghosts, Brides and other Companions’ in het Reina Sofia Museum in Madrid 2014

Hoi Elly, je woont en werkt al weer een hele tijd in Brussel. Bevalt het je daar goed? Zijn Amsterdam en Brussel een wereld van verschil?

Iedere stad heeft zijn eigen charmes. Brussel is een stad die je in eerste instantie niet direct eigen maakt. Het duurde een hele tijd voordat ik door had dat er helemaal geen structuur te ontdekken valt. De kracht zit juist in het structuurloze. Dat maakt dat je steeds weer opnieuw een oplossing moet vinden. Wist je dat Brussel negentien burgemeesters heeft? Zoiets is ongekend in Nederland. Ik hou erg van de plaatsen waar de wegen in een stervorm bij elkaar komen.

Ik voel me hier ondertussen meer thuis dan ooit. Ik kwam er zo’n zeventien jaar geleden werken en vond de meertaligheid en de wijze waarop het is georganiseerd erg aantrekkelijk. Het is de stad waar Rene Magritte de grootste periode van zijn leven heeft gewoond. Brussel is behoorlijk surrealistisch en het grappige ervan is dat de meeste inwoners dat niet zo merken omdat ze werkelijk gewend zijn om heel surrealistisch in het leven te staan.

België is een land dat gesticht is als een buffergebied tussen verschillende oorlogvoerende naties. Vandaar dat de identiteit niet echt afgegrensd is. Dat maakt het ook zo interessant.

3-atelier-Elly-Strik

Hoe ziet je atelier eruit?

Toen ik hier zeventien jaar geleden kwam vond ik na twee weken een gigantisch en heel romantisch atelier. Het had een dertig meter lange wand van ramen, het was onverwarmd en er liepen ratten. Bovendien was het er vochtig wat behoorlijk lastig was omdat ik altijd op papier werk. Ik heb er vijf jaar gezeten en heb er grote stappen gezet ten opzichte van het werk dat ik in Nederland maakte.

Ondertussen zit ik mijn derde atelier, hier hoef ik niet meer weg. Ik heb hier alles zelf opgeknapt en aangelegd: elektriciteit, water, wc.  Ik ben de enige kunstenaar in het gebouw. Alle andere bewoners hebben er luxe lofts van gemaakt. Het is bovendien een geweldige locatie. Midden in de stad met uitzicht op een wei met een grazend paard waar konijntjes vrij rondrennen. Het plafond is hoog, het heeft hele dikke muren en het is lekker koel. Afmeting is altijd een relatief begrip, ik vind het een hele aangename ruimte, niet te groot en niet te klein, in totaal zo’n 90 vierkante meter.

Zou je voor ons je atelierdag willen omschrijven? Heb je vaste routines?

Ik heb geen systeem of routine. De enige routine die ik heb is dat ik er dagelijks kom. Soms begin ik al te werken met mijn jas nog aan. Soms blijf ik lang kijken naar datgene wat ik de dag voordien heb gedaan voordat ik actie onderneem. Ik ben er eigenlijk altijd en maak vaak hele lange dagen. Ik doe soms een power dutje, ik lees en eet er ook, maar de meeste tijd besteed ik aan kijken.

Zijn er bepaalde randvoorwaarden waardoor je extra goed kunt werken? Muziek, of stilte?

Het is er meestal stil. In de stilte heb ik meer contact met mijn werk. Muziek maakt dat ik minder bewust zie wat ik doe. Soms aan het einde van de dag draai ik voordat ik de buitenwereld in ga de volume knop open, swingende muziek, vaak muziek van andere culturen.

Werk je aan meerdere werken tegelijk?

Ja, dat voorkomt een over-concentratie op één werk. Omdat ik vaak veel tijd besteed aan één werk heb ik het nodig om af en toe mijn blik op een ander werk te richten. Ik werk tegelijk aan werken met verschillende afmetingen. Zodoende bouw ik aan een macro en een micro wereld.

4-Elly-Strik-Reina-Sofia-we-like-artwe-like-art-Goya-Room

Zaalzicht van de tentoonstelling ‘Ghosts, Brides and other Companions’ in het Reina Sofia Museum in Madrid 2014 (met Goya kamer)

Je werkt met diverse materialen op papier: grafiet, kleurpotlood, olieverf, pigment. Kun je iets zeggen over je materiaalgebruik?

Papier is voor mij de meest geschikte beelddrager. Het absorbeert alle mogelijke materialen en wanneer het genoeg stevigheid heeft kan het veel hebben. Ik werk met verschillende papiersoorten, opgebouwd uit hechtere en minder hechte vezels. Dat veroorzaakt de verschillende manieren van opnemen.

Ik vind grafiet een heel interessant materiaal. Het is eigenlijk een heel fijn samengeperst poeder, gemaakt van koolstof, wat in feite afkomstig is van imploderende sterren. Je zou het sterrenstof kunnen noemen. Materiaalkeuzes en de manier waarop ik het verwerk heeft veel te maken met de inhoud van mijn werk. Ik heb bijvoorbeeld werken gemaakt waarin ik zowel goud als as verwerk. Inhoud ontstaat naar mijn idee altijd vanuit vorm.

5-Elly-Strik-Reina-Sofia-we-like-art

Zaalzicht van de tentoonstelling ‘Ghosts, Brides and other Companions’ in het Reina Sofia Museum in Madrid 2014

Je maakt geen zelfportretten maar vertrekt vaak wel bij je eigen beeltenis. Hoe zit dat eigenlijk?

Het laatste zelfportret maakte ik in 1999. Toen leek het inderdaad ook al niet op mijn beeltenis. Toch blijven mensen mij daarmee associëren. Ik denk dat ieder werk op een bepaalde manier een zelfportret is, ook als het geen portret afbeeldt. Ik werk door aan een werk tot het beeld zelf niets meer van mij vraagt, zodat het buiten mij om kan functioneren. Op zo’n moment heeft het werk een eigen ziel gekregen. Ieder onderwerp of voorwerp kan een ziel krijgen. Dood of levend, het is allemaal energie. Het heeft te maken met de intensiteit en verbondenheid waarmee het gemaakt wordt.

Wanneer wist je dat je je eigen benadering gevonden had? Is er zo’n moment geweest?

Mijn benadering is nooit veel veranderd. Ik had daar al op jonge leeftijd ideeën over.
Toen ik twaalf jaar was kregen we de opdracht om een opstel te schrijven over je toekomstige beroep. Ik schreef dat ik van tekenen mijn beroep wilde maken om te tonen hoe een boom kan groeien. Dat leek mij interessant, dat je dat in een tekening kon zien. Ik dacht toen ook al dat ik portretten zou maken.

Het begrip portret is heel rekbaar. Ik vind het nu interessant om werken aan personen op te dragen. Dat deed ik altijd al, maar nu wordt het nog meer een deel van de inhoud. Ik verdiep me wezenlijk in degene aan wie ik het werk opdraag. Het is een beetje zoals een schrijver zich in zijn personages verdiept, je maakt als het ware een circulaire beweging.

6-Elly-Strik-Reina-Sofia-we-like-art

Zaalzicht van de tentoonstelling ‘Ghosts, Brides and other Companions’ in het Reina Sofia Museum in Madrid 2014

Je had dit jaar een uiterst eervolle solo Ghosts, Brides and other Companions in het Reina Sofia Museum in Madrid, kun je ons daar iets over vertellen?

Het is de grootste en de meest volledige tentoonstelling die ik tot nu toe heb gemaakt. Ik kreeg acht zalen tot mijn beschikking. Ik had al deze ruimtes gerangschikt naar thema’s om in de totaliteit ervan mijn statement te maken, over wat ik nu belangrijk vind. Het is een verhaal over evolutie en transformatie, over verschillende staten van zijn en vooral over de mogelijkheden van het mens zijn.

Ik heb me daarvoor heel bewust bewogen in verschillende gelaagdheden, zodat grenzen vervagen en menselijke mogelijkheden een breder perspectief krijgen. De meeste werken bezitten een kruising van elementen waarbij ik graag het mannelijke en het vrouwelijke, het aardse en het kosmische, het intuïtieve en het bewuste in één beeld verenig.

De muren, de doorgangen, plafonds en kleuren in de tentoonstellingsruimtes waren door mij bepaald. Bij het maken van een tentoonstelling vind ik het belangrijk dat alles goed met elkaar resoneert zodat er een samenhang ontstaat. Ik nodigde Ben Okri uit om een gedicht te schrijven ter introductie van de tentoonstelling.
Hij is toen twee dagen op mijn atelier geweest en ik kreeg drie gedichten in plaats van één. Ze werden ter plaatse op de muren aangebracht en hij heeft ze live opgedragen tijdens de opening. Op deze manier werkte de opening ook echt als opening.

De tentoonstelling is waanzinnig goed ontvangen. De volgende dag was het al op tv en overal verschenen artikelen in zowel kranten als tijdschriften. Ik voelde me echt een ster. De suppoosten waren er wild van. Het werd zowel door de staf van Reina Sofia als door de bezoekers omarmd. Het was verbazingwekkend hoe goed de aansluiting tussen Spanje en mijn werk was.

Je vind bij veel van mijn werken een beetje een Spaans licht: een felle zon dat donkere schaduwen veroorzaakt. Ze zijn in Spanje niet bang voor contrasten. Ook de vereniging van het arabeske en christelijke ornament vind je terug in mijn werk. Bovendien maakte ik enkele werken rond Goya. Het is vreemd dat er in Nederland zo weinig aandacht aan de tentoonstelling is besteed.

Er is in de hele kunstgeschiedenis altijd al een intensieve uitwisseling geweest tussen het zuiden en het noorden, vooral op het gebied van schilderkunst. In samenwerking met Reina Sofia en MER maakten we een boek in dezelfde ideologie als de tentoonstelling. Een boek maken is fantastisch, bladzijden zijn ook ruimtes, maar functioneren heel anders dan die van een tentoonstelling. Naast de drie gedichten en de drie essays staat er ook een heel lang gesprek in tussen mij en Jean-Christophe Ammann. Ik wilde een kleurrijk boek maken waarin tekst en beeld samen een levendige ritmiek vormden. De ruimtes in een boek zijn naar mijn idee heel geschikt om een resonantie in tijd te creëren.

De titel van de tentoonstelling: Ghosts, Brides and other Companions geeft iets weg van de series waarin je werkt. Is de geest van Goya ook een metgezel voor jou?

Met Goya heb ik een speciale verhouding. Hij is zowel geest als metgezel. Als vijftien jarige was ik al verliefd op de manier waarop de Jezus-achtige figuur met het witte hemd was weergegeven in zijn beroemde schilderij ‘de derde mei van 1808 in Madrid’. Goya is een emotionele metgezel die altijd bleef werken en kijken ondanks de vele confrontaties, zowel in zijn persoonlijke leven, als in de tijd waarin hij leefde.
Hij verloor al zijn kinderen op één na en werd doof na een ernstige ziekte.

Waarschijnlijk ging hij daardoor nog meer op in zijn aanschouwingen. Hij is een oer-tekenaar, die volgens mij de eerste was die een persoonlijke menselijke beleving van de machtsongelijkheid in de burgeroorlog en in confrontatie met de inquisitie in beeld bracht. Ik ervaar zijn werk als erg intiem en tot op hoge leeftijd bleef hij zichzelf vernieuwen. Hij is zowel woest als teder. Hij is nooit echt weg uit mijn gedachten. Iedere keer als ik naar zijn werk kijk ervaar ik iets anders. Zijn werk groeit als het ware met mij mee.

7-Handtekening-Elly-Strik-We-Like-Art-editie

Handtekening (2015), speciaal uitgevoerde gesigneerde print, oplage oneindig (voor 1 jaar), 37 x 24,5 cm (1 op 1 naar origineel), (klik op de afbeelding voor groot beeld). UPDATE: Deze actie is nu afgelopen.

Speciaal voor We Like Art maakte je een nieuw werk, een open editie die precies 1 jaar beschikbaar is. Kun je iets vertellen over dit werk?

Ik zat in mijn atelier en trok de omtrek van mijn hand over. Zoals ik als kind wel vaker deed.  Ik was eigenlijk niet van plan om er een werk van te maken, maar ik was er helemaal met mijn aandacht in verzonken geraakt. Nadat ik er zo’n vijf uur mee bezig was geweest zag ik hoe kleurrijk ik die handomtrek had ingevuld. Het gebeurde allemaal redelijk onbewust. Het is een soort derwisj hand geworden. In de beweging is het intiem gebleven. Je weet eigenlijk niet of je naar de binnen of buitenkant kijkt. Dat gegeven van een gelijktijdige binnen en buitenkant komt vaker terug in mijn werk.

Tijdens het maken dacht ik onder andere aan jullie verzoek om een werk in oplage te maken. Ik vind de naam: ‘We Like Art’ erg constructief gekozen. Ik zag dat dit werk kon aansluiten bij de idee van verspreiding. Ik maakte er een achtergrond bij waarin ik het motief van de vloer in mijn atelier verwerkte. Op deze manier grijpt het nog meer in elkaar, de hand van de kunstenaar en zijn afkomst. Ik heb er een print van laten maken in een oneindige oplage. De titel is ‘handtekening’. Het was wel even zoeken voor ik het juiste papier vond. Uiteindelijk vond ik het geschikte papier ergens in Brussel waarop de felle kleuren helemaal samenvallen met het glanzende oppervlak.

De opbrengst gaat naar een meisje van zeventien, daarvoor heb ik een persoonlijke reden. Het is één jaar beschikbaar om niet in een oneindige tijdzone te belanden. De tekening is een surrealistische bezwering geworden, terwijl de hand zelf een weergave is op ware grootte.

8-Elly-Strik-Diesen-Mund-darf-man-kuessen

Diesen Mund darf man küssen, gesigneerde print met unieke toevoegingen in potlood, 36 x 57 cm, € 110 (incl. verzendkosten) (klik op de afbeelding voor groot beeld)

Daarnaast heb je een editie hernomen, die je eerder in een beperkte oplage maakte voor Drawing Centre in Diepenheim.  Je gaat 25 exemplaren maken voor We Like Art, waarbij je ieder exemplaar handmatig bewerkt, zodat er eigenlijk geen één hetzelfde zal zijn. Wat is daarvan de reden?

Een werk in oplage is voor mij iets wezenlijks anders dan een uniek werk.
Het werk waar je nu over spreekt heet ‘Diesen Mund darf man küssen’. Het originele werk is in particuliere handen en kijkt uit over het Lago Maggiore in Locarno. Ik heb er een offset van laten maken. Deze basis ga ik handmatig bewerken met grafiet-potlood.

Ieder beeld wordt op deze manier geactiveerd. Door het activeren ontstaat een nieuwe reflectie. Wanneer meerdere exemplaren dezelfde basis hebben, die ieder als het ware een andere jas dragen en verspreid terecht komen, zullen zij zich toch hun collectieve afkomst herinneren. In deze collectiviteit vormen ze dan samen een energetische waarde.

Het is als het ware een gebundelde kracht, die op een andere plaats, in een andere ruimte, een echo creëert. Op deze manier werkt voor mij de kracht van een werk in oplage. Hoe meer het zich verspreid, hoe krachtiger de werking van de herinnering. De titel kwam jaren geleden tot stand in de keuken van Jean-Christophe Ammann. Toen ik hem dit werk toonde zei hij spontaan: “Diesen Mund darf man küssen.” Ik vond het een fantastische uitspraak en besloot het te vereeuwigen.

9-Elly-Strik-Celebration

Celebration, kleurpotlood en pigment op papier in lijst, 33 x 24,5 cm, € 3.300 (klik op de afbeelding voor groot beeld)

Kun je tenslotte nog iets zeggen over het unieke werk dat we van jou kunnen aanbieden?

De energetische werking van een uniek werk is onvergelijkbaar met een werk in oplage. Een origineel werk draagt alles in zijn ééntje en heeft daarom naar mijn idee een intensiteit nodig die in meerdere lagen is opgebouwd. Het is een beetje als tijd tijd geven. Wanneer je eigenaar bent van een uniek werk kun je er de rest van je leven mee doorbrengen.

Dit unieke werk noemde ik ‘Celebration‘, en wanneer je iets viert wil je dit ook met een specifieke intentie doen. Het werk heeft te maken met een vorm van versmelting. Er zitten meerdere lagen blauw in, zowel met kleurpotlood als pigment, zodat het blauw absorberend kan werken. Het is gemaakt voor de viering van het 25-jarige bestaan van het Drawing Centre Diepenheim, een bijzonder centrum en ongewoon in Nederland.

Deze kunstruimte wordt gerund en gedragen door de gemeenschap zelf met als motor Arno Kramer. Het Drawing Centre breidt zich alsmaar meer uit. Eens was het een plek voor beeldhouwwerken. Voor de deur staat een sterk werk van John Körmeling, een verticale paal met aan de top het woord ‘NIEUW’. De letters vormen een ovaal met daaromheen een stralenkrans, in gekleurde neon. Ieder keer wanneer ik het zie maakt het me blij. Hij zegt hier zelf over: “Nieuw is altijd actueel, na het allernieuwste komt nieuw.” ‘s Nachts blijft het ook zichtbaar.

Wat zijn je plannen voor de komende tijd?

Ik werk nu heel geconcentreerd aan verschillende werken en gebruik veel meer kleur dan ik ooit deed. Op 9 Oktober gaat een tekeningen-tentoonstelling The Bottom Line in het S.M.A.K in Gent van start en duurt tot eind Januari. Dat wordt een groot overzicht over wat er volgens Martin Germann en Philippe van Cauteren nu speelt in tekenkunst. Ik ben blij dat het een ruime opvatting is en heel internationaal van opzet. Ik ga er een ‘Darwin en Freud kamer’ maken.

Volgens Philippe vormt deze kamer het hart van de tentoonstelling. Het wordt in ieder geval een vervolg op mijn visie in evolutie en verbeelding. Het is een kamer die ik eeuwig kan blijven aanvullen en veranderen. Het is iedere keer een kwestie van een juiste balans vinden. Natuurlijk toon ik er mijn werk ‘Freud’s Sofa’, en rondom op de vier muren komen kleinere werken, al dan niet in series. Ik denk dat ik er een hele optimistische inrichting van ga maken, waarbij de beladen Sofa van Freud als het ware verbleekt..

In deze kamer komt ook een werk dat ik aan Jean-Christophe Ammann opdraag. Hij is voor mij één van de meest dierbare mensen uit de kunstwereld. Hij is heel recent, op dertien september op 76-jarige leeftijd, overleden. Bijna dertig jaar geleden ontmoette ik hem voor het eerst. In 1987 nodigde hij me voor de eerste keer uit om deel te nemen aan een tentoonstelling. Sindsdien zijn we in contact gebleven, het werd een hechte vriendschap. Zijn benadering is werkelijk geestverruimend, zowel in zijn teksten als in de tentoonstellingen. Hij had een ongelofelijke scherpe intuïtie en durfde dan ook risico’s te nemen. Een week voordat hij stierf, heeft hij het werk gezien en ik zag dat hij er gelukkig mee was.

Het werk bestaat uit vijf delen in één lijst, zodat het panoramisch kan functioneren. Het is het meest kleurrijke en compacte werk wat ik ooit maakte. Het heet ‘Dear Mystery. To Jean-Christophe.’ Het resoneert, het gloeit en absorbeert.

10 Jean Christophe Ammann en Elly Strik in Lugano

Portret Elly Strik met  Jean Christophe Ammann