Interview met Director Product Development at The Frik Collection Ceramic Museum

Dizipline ist Alles, reduction fired glazed stoneware, 46 x 30 x 22 cm, € 1.400

Haar keramiek is van een zelfde aanstekelijke speelsheid. Hoog tijd om Helen Frik wat vragen te stellen. Als kunstenaar en (volgens haar LinkedIn profiel) als Director Product Development. Kijk, dit soort dubbele petten zien we graag.

Hoi Helen, je hebt momenteel een presentatie in Boijmans van Beuningen, kun je ons daar iets over vertellen?

Er werden mij door het Museum vier levensgrote vitrines ter beschikking gesteld. Echt een prachtkans: ik heb als het ware mega-collages kunnen maken, maar dan met ruimtelijke objecten, één op één. Alles achter glas, ik was dus vrij om 800 jaar oude archeologische vondsten van de Gemeente Rotterdam in te zetten, echte eieren, precaire glasplaten, een vogelnest, een verschrompelde papieren golf, tere zijden handdoekjes, en ga zo maar door. Ik heb er echt van genoten daar aan het werk te zijn!

Je toont in Rotterdam ook een overzicht van de Frik Collection, Ceramic Museum. Wat is deze Frik Collection precies?

Vier jaar geleden overzag ik de hoeveelheid keramiek die ik ‘voor mijzelf’ had gemaakt, het werd gewoon teveel. Ik was aanvankelijk begonnen artikelen voor eigen gebruik te maken – ovenschalen, suikerpotten, maar over de jaren heen belandde er teveel in dozen, in de opslag. In een opwelling vertelde ik mijn galeriehouder David Risley in Kopenhagen dat ik deze toch moest verkopen. Hij bood meteen aan de eerste publieke tentoonstelling te komen maken in een lege verdieping boven zijn galerie in Kopenhagen, die we omtoverden tot een appartement van een keramiek-liefhebber.

installatiefoto Kopenhagen

Je Ceramic Museum is al op diverse museale en galerieplekken te zien geweest, begrijpt iedereen het idee of is het verwarring troef?

Ik denk het laatste – óf men speelt graag mee. In de recensie bijvoorbeeld in het blad Keramiek, daar wordt echt en alleen over de collectie gesproken alsof het om een echt fysiek museum gaat.

Maar mijn doel is altijd geweest om de nieuwsgierigheid te prikkelen, in de hoop dat de kijker er zijn eigen beleving van maakt. Verwarring is in die zin hopelijk positief, mensen kunnen hun eigen fantasie laten gaan. Dat is grotendeels de aantrekkelijkheid van kinderlogica, het is tegelijkertijd wel en niet logisch.

Vomit Pot, celadon and copper glazed stoneware, 19.5 x 20 x 20 cm, € 880

Is er een link tussen de Frik Collectie en de Frick Collection die nu in het Mauritshuis te zien is?

Mijn grootvader Max Frik (Bad Wimpfen, Duitsland) had als werkloosheidproject aan een paar mensen net na de eerste wereldoorlog de taak gegeven de Frik familieboom tot zo ver mogelijk terug in kaart te brengen. In 1.200-nog wat bleek de naam Frik gesticht, ergens onderweg heeft er een tak een ‘c’ tussen laten zetten. Die zijn ook naar de USA geëmigreerd. Gek genoeg, mijn initialen zijn H C – hetzelfde als Henry Clay Frik, en zijn dochter heet ook Helen. Er zijn nog meer overeenkomsten, maar ik hou erover op, want anders vind ik het te spooky worden.

Wat de Frick Collection betreft, er is natuurlijk geen enkele link.

Vindaloo at the ‘Taj Mahal’, glazed stoneware, 30 x 34 x 24 cm, € 1.650

Wat is er in je Boijmans presentatie te zien en hoe kwam je tot deze opstelling/inrichting inclusief nostalgisch gedroogde rietstengels?

Op de officiële Frik Collection Ceramic Museum (FCCM) meubels – hemelsblauw en goud – zijn in één vitrine alle stukken opgesteld die op dat moment nog in depot waren (er was te gelijkertijd een presentatie in het Princessehof, Leeuwarden). Er is echter zoveel dat het overal, ook op de vloer uitgestald is. Grappig dat je de riet-sigaren noemt: er is een bruikleen stuk ‘Nephertiti’s Bust’, een vaas, die ik per se in de opstelling wilde hebben. Juist omdat ik het gevuld wilde zien met riet-sigaren, een fascinatie van uit mijn kindertijd. Er hangt ook een speciaal gedrukte zijden sjaal, wat terloops, alsof de directrice net haar kamer uit gelopen is. En de sfeer wordt verrijkt door het gebruik van een kroonluchter.

Ave Mulier Collection Box, glazed earthenware, 12 x 25 x 25 cm, € 1.100

De keramiek uit de Frik Collectie bestaat uit unieke exemplaren en is veelvormig, spontaan en vaak grappig. En wat wel heel bijzonder is; het werk in het museum is vrijwel allemaal te koop. Of zeg je liever dat je actief ontzamelt als museale Frik Collection?

In de statuten – want alle echte musea hebben een statuut waarnaar ze moeten handelen – staat het dat één van de doelstellingen van het museum is, om te streven naar het ontzamelen van alle stukken. Dit is juist omdat een andere doelstelling luid: “alle keramiek stukken verzamelen van de kunstenaar Helen Frik”. Hoezo verwarrend? Volkomen logisch: alleen als je geld kan genereren, kan je blijven bestaan.

De enige manier is om stukken te ontzamelen, te verkopen, iets wat overigens een groot taboe vormt voor musea. Nog een ander statuut stelt dat het FCCM nooit direct aan een ander museum zal ontzamelen. Dit houdt in dat een museum dat een FCCM stuk in hun verzameling wil hebben, afhankelijk is van een donatie van een Friend (iemand die een stuk koopt) van de FCCM.

Hoe gaat dat in zijn werk als iemand een werk koopt uit de collectie? Krijgt je een certificaat? Duikt het werk in de toekomst op in nieuwe tentoonstellingen van de Frik Collection? Van wie is het eigendom van het werk? Je spreekt over temporary home?

De nieuwe eigenaren krijgen met hun stuk ook een certificaat, met het museum inventaris nummer en de handtekening van de hoofdconservator. Ik vond het altijd wat hebben, dat een bibliotheek boek, na dienst te hebben gedaan, de wereld in gaat met een officieel vrijwaringsstempel. Net als wanneer een museumstuk uit een vaste opstelling tijdelijk verwijderd is, dat er dan een papier met handtekening verstrekt wordt.

Soms worden de stukken weer in bruikleen gevraagd door het museum, wanneer er inhoudelijk vraag is naar een specifieke stuk, zoals bij de Princessehof tentoonstelling. Het eigendom ligt natuurlijk bij de koper. Het ‘temporary home’ waar ik op duid, heeft te maken met de vergankelijkheid van vlees en bloed, en de superbestendigheid van gebakken klei. De oudste dingen die mensen hebben gemaakt, en die er vandaag nog hetzelfde eruit zien als toen ze gemaakt zijn, zijn van keramiek.

Dead Custard Shaving Bowl, glazed red firing stoneware, 10 x 26 x 26 cm, € 800

Je hebt ook speciale (en fraaie) website van de Frik Collection, met veel extra informatie en beeld. Ons trof de pagina Pieces at Home waarop vrienden van het museum op foto laten zien hoe hun museumstuk thuis naast kat of in de keuken een plek gekregen heeft. Wat een goed idee!

Ik ben altijd onder de indruk van wat mensen doen met hun bezit. De sterkste herinneringen aan collecties bezoeken zijn voor mij die van (voormalig) privé verzamelingen, zoals Insel Hombroich in Duitsland, Sir John Soames Museum in London, Sammlung Oskar Reinhart Winterthur in Zwitserland (en natuurlijk de Frick Collection New York). Klein of groot, duur of waardeloze stukken; ik vind het fascinerend om te zien wat iemand verzamelt en te bedenken waarom, te puzzelen over de onderlinge verbanden, en hoe het bezit een plaats in hun huis heeft/had. Zelfs het Boros Sammlung, een draak van een snel ingekochte moderne kunst verzameling, gehuisvest in een bunker in Berlijn, heeft iets sympathieks. Je heb heel veel geld en je wil impact maken met een kunst verzameling. Zo doe je dat, meters beton doorhakken om een lift te maken naar je penthouse boven!